Wiele koncepcji zmiany Ustawy o obywatelstwie, ale czy nie brak tej najważniejszej?

Ustawa o obywatelstwie w ostatnim czasie doczekała się publicznej dyskusji, m.in. dzięki zasugerowanym przez prezydent Litwy poprawkom do treści jej przepisów. Jednakże, według specjalistów, proponowane obecnie poprawki mogą być niezgodne z Konstytucją Republiki Litewskiej i doktryną Sądu Konstytucyjnego, gdyż m.in. faworyzowałyby osoby szczególnie zasłużone dla Litwy, dyskryminując zwykłych obywateli.

Również Europejska Fundacja Praw Człowieka (EFHR) zwraca uwagę na fakt, iż Ustawa o obywatelstwie powinna być gwarantem stabilnej sytuacji obywateli Litwy, dlatego nie powinna być wielokrotnie nowelizowana. Poza tym Prezydent stoi na czele Państwa (art. 77 Konstytucji) oraz jest wybierany w demokratycznych wyborach przez obywateli Litwy, dlatego powinien działać dla dobra wszystkich obywateli nie faworyzując przy tym jednej z grup.

Konstytucja Republiki Litwy (RL), akt o najwyższej mocy prawnej w przepisie artykułu 12 stanowi, iż obywatelstwo RL nabywa się przez urodzenie oraz w innych przypadkach określonych przez ustawę. Z wyjątkiem odrębnych przypadków przewidzianych w ustawie nikt nie może być równocześnie obywatelem Litwy i innego państwa. Ustawa o obywatelstwie wymienia przypadki gdy obywatel traci obywatelstwo RL: przez zrzeczenie się obywatelstwa, nabycia obywatelstwa innego państwa (za wyjątkiem nabycia obywatelstwa państwa z którym RL ma podpisana umowę w sprawie podwójnego obywatelstwa) oraz na podstawie umów międzynarodowych, których stroną jest Litwa. Poza tym obywatelstwo traci osoba, która bez stosownego pozwolenia Rządu RL odbywa w innym państwie służbę wojskową lub pracuje w służbie państwowej w państwach spoza Unii Europejskiej (UE). Obywatelstwo traci się również w przypadku, gdy posiadając stosowne pozwolenie, odbywa się służbę wojskową lub pracuje w służbie państwowej innego kraju w ten sposób, iż czyni się szkodę interesom RL.

Co do zasady warunki uzyskania i utraty obywatelstwa należą do wyłącznej kompetencji krajowej. W UE funkcjonuje obywatelstwo UE, które ma charakter uzupełniający w stosunku do krajowego. Trybunał Sprawiedliwości UE stwierdził, że nie jest zgodne z prawem przyjęcie przez jedno państwo UE takich przepisów, które ograniczałyby uprawnienia innego do określenia warunków, od których uzależnia on uzyskanie obywatelstwa. Stosowanie przez drugie państwo dodatkowych warunków, od których uzależnia się prawo do korzystania z praw przewidzianych w traktacie do spełnienia dodatkowych kryteriów, jest niezgodne z prawem pierwotnym UE.

Na podstawie obecnie obowiązujących przepisów, dzieci urodzone z małżeństw mieszanych mogą posiadać dwa obywatelstwa. Od 01.04.2011r. dzieci do ukończenia 21 roku życia muszą zrzec się jednego z obywatelstw. Dziwi więc, obecna postawa głowy państwa, która wczesniej ograniczyła prawa dzieci a teraz chce faworyzować zasłużone osoby. Pani Prezydent proponuje wprowadzić krzywdzące poprawki do Ustawy o obywatelstwie, zgodnie z którymi osoby szczególnie zasłużone dla Litwy bedą miały prawo do podwójnego obywatelstwa. Niestety proponowane poprawki faworyzowałyby osoby szczególnie zasłużone dla Litwy dyskryminując zwykłych obywateli. Zamiast obecnie proponowanych zmian w Ustawie o obywatelstwie, EFHR proponuje wprowadzenie zmian w Konstytucji, które uregulowałyby sprawę podwójnego obywatelstwa. Prawidłowe brzmienie art. 12 Konstytucji powinno być następujące: „Obywatel Republiki Litewskiej może być obywatelem innego państwa. Obywatel RL nie może zostać pozbawiony obywatelstwa litewskiego, chyba, że sam się go zrzeknie”. Powyższa zmiana, zakończyłaby dyskusję na temat różnych koncepcji i konstrukcji podwójnego obywatelstwa w prawie litewskim. Interpretacja tak brzmiącego przepisu nie powinna przysparzać trudności, nie dyskryminując przy tym ani obywateli Litwy ani innych narodowości. Proponujemy, aby obywatele Litwy mieli możliwość wyrażenia swojej opinii w tej sprawie np. podczas ogólnokrajowego referendum. Szerzej o tym pisaliśmy tutaj.

Obywatelstwo RL od 2012 r. nadano najmniejszej liczbie osób w porównaniu do innych państw Unii Europejskiej. Na 1000 obywateli przypada 0,1 przypadków nadania obywatelstwa litewskiego. W 2013 r. obywatelstwo Litwy uzyskały 173 osoby, w roku 2012 – 183. Jednak, tylko w zeszłym roku 409 osób zostało pozbawionych obywatelstwa litewskiego poprzez uzyskanie obywatelstwa innego kraju, 43 osób zrzekło się go dobrowolnie. W pierwszym półroczu tego roku 19 osób dobrowolnie zrzekło się obywatelstwa, a już 408 osób utraciło obywatelstwo poprzez uzyskanie obywatelstwa innego kraju. W czasie pogłbiającego sie kryzysu demograficznego na Litwie, każda osoba pragnąca zachować połączenie prawne z ojczyzną powinna mieć prawo do zachowania obywatelstwa litewskiego w przypadku uzyskania obywatelstwa innego kraju.

O obywatelstwie można także posłuchać w ramach projektu „EFHR konsultuje“, który ruszył na antenie radia „Znad Wilii“ 17 listopada.

EFHR